Η παράδοση λέει «καθαρή έξοδος μετά από 161 χρόνια»-Του Μιχάλη Κανιμά
Από τα 197 χρόνια ελεύθερου βίου της ,η Ελλάδα μόλις τα 36 τα πέρασε
χωρίς την επιτροπεία που της επέβαλαν οι δανειστές της. Κι αυτά σχετικώς
πρόσφατα- από το 1982 έως το 2010. Τα υπόλοιπα 161 χρόνια οι…τρόικες
διαδέχονταν η μία την άλλη , άλλοτε με τη μορφή Διεθνούς Οικονομικής
Επιτροπής ,άλλοτε ως Νομισματική Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών και
άλλοτε ως Αμερικανική Αποστολή.
Είναι απορίας άξιον πως οι σημερινοί δανειστές της χώρας θα δεχθούν αυτό που η κυβέρνηση αποκαλεί καθαρή έξοδο, χωρίς μέτρα ,χωρίς τρόικα, χωρίς επιτροπεία , όταν η ίδια η πρακτική του δανεισμού επιβάλει επιτήρηση ενίοτε με τη μόνιμη παρουσία ελεγκτών –τοποτηρητών.
Οι πρόγονοι των δανειστών είχαν επιβάλει ασφυκτικούς ελέγχους στη διαχείριση των οικονομικών και ήταν άτεγκτοι ως προς τη λήψη κατοχικής αντίληψης εισπρακτικών μέτρων και την διάθεση των κονδυλίων με το σταγονόμετρο ,φυσικά μετά την εξυπηρέτηση των δανείων τους.
Οι δανειστές είχαν λόγο και για πολιτικά ζητήματα . Με τη δύναμη που διέθεταν μπορούσαν να επιλέξουν τον πρωθυπουργό και την κυβέρνηση της αρεσκείας τους και την πολιτική που θα ακολουθούσε η χώρα. Υπήρξε περίοδος που την ίδια εποχή στην Ελλάδα λειτουργούσαν ταυτόχρονα και οι τρεις επιτροπές ελέγχου των οικονομικών της.
Η Διεθνής οικονομική επιτροπή
Οι επιτροπές ελέγχου στην Ελλάδα άρχισαν να πηγαίνουν και να’ρχονται από το 1826,όταν συνέβη η πρώτη μετεπαναστατική πτώχευση και το 1832 όταν έγινε η δεύτερη. Το 1897 , όμως, 76 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, οι ευρωπαικές χώρες που δάνεισαν την Ελλάδα επέβαλαν Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο (ΔΟΕ) που δεν ήταν άλλος από τον έλεγχο των δημοσίων οικονομικών της χώρας . Τον έλεγχο διενεργούσε μια εξαμελής επιτροπή, η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή, με μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα από το 1897 μέχρι το 1978, για 81 χρόνια. Επικεφαλής της επιτροπής μία τρόικα που αποτελείτο από τους αξιότιμους Τέστα (Γερμανός), Λετάν (Γάλλος) και Λόου (Αγγλος), για τους οποίους οι τότε κυβερνήσεις, είχαν ανεγείρει ειδικό μέγαρο στη συμβολή των οδών Βασιλέως Γεωργίου και Στησιχόρου , όπου σήμερα στεγάζονται οι οικονομικές υπηρεσίες της Προεδρίας της Δημοκρατίας.
Η συνθήκη που υπογράφηκε περιείχε την πρωτοφανή ρήτρα πως η Ελληνική Κυβέρνηση όφειλε να εξασφαλίσει την υπερψήφιση των όρων της από την Ελληνική βουλή! Στην αρχή ο έλεγχος ήταν τυπικός, έγινε όμως ασφυκτικός όταν η Ελλάδα ενεπλάκη σε πόλεμο με την Τουρκία το 1897.
Το 1922 η κυβέρνηση Γούναρη για να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του στρατού, που μαχόταν στη Μικρά Ασία, εξέδωσε 550 εκατομμύρια σε χαρτονομίσματα, χωρίς τη συγκατάθεση των τροϊκανών. Ο «Έλεγχος» εξανέστη και απαίτησε «ζεστό» χρήμα από τον αρμόδιο υπουργό Οικονομικών Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, ο οποίος δεν πρόλαβε να αντιδράσει, αφού μαζί με τον πρωθυπουργό και τέσσερις ακόμη συναδέλφους του εκτελέστηκαν στο Γουδί.
Λίγα χρόνια αργότερα η κυβέρνηση Βενιζέλου κήρυξε στάση πληρωμών την 1η Μαΐου 1932, ως απόρροια της οικονομικής κρίσης του προηγούμενου χρόνου. Οι τροϊκανοί της εποχής εξανέστησαν εκ νέου και μαζί τους σχεδόν όλη η Ευρώπη και η Αμερική! Χαρακτηριστική ήταν η έκθεση που έστειλε ο πρεσβευτής της Ελλάδος στο Λονδίνο (1935), γράφοντας: «Η συζήτησίς μου με τους εμπειρογνώμονας υπήρξεν εξόχως διαφωτιστική. Το Φορέϊν Οφφις πνέει μένεα εναντίον μας»!
Το 1946, η Αγγλία σε συμφωνία με τη Γαλλία δήλωσε «έτοιμη να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Ελληνική Κυβέρνηση για τη λήξη των δραστηριοτήτων της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής του 1898». Αλλά, ως εκ θαύματος, ο Έλληνας αντιπρόσωπος, που παραβρέθηκε στη Διάσκεψη της Ειρήνης των Παρισίων (1946), συνηγόρησε υπέρ της παραμονής του «Ελέγχου»!
Οι ελληνικές κυβερνήσεις αισθάνονταν να είναι με δεμένα τα χέρια λόγω των υπερβολικών διατυπώσεων, που ζητούσε ο «Έλεγχος». Υπουργεία και υπηρεσίες διαμαρτύρονταν διαρκώς για τις δυσχέρειες, που παρουσιάζονταν στη διοίκηση. Το 1951 ο Σοφοκλής Βενιζέλος από το βήμα της Βουλής δήλωνε πως ο Έλεγχος «θεωρείτο ουσιαστικώς κατηργημένος», παρέμεινε ωστόσο σε ισχύ άλλα 27 χρόνια ακόμη.
Το τέλος εκείνης της ογδοηκονταετούς περιπέτειας δόθηκε με νόμο που ψήφισε ο Θανάσης Κανελλόπουλος το 1978. Σε αντίθεση με άλλα νομοσχέδια , η έκθεση τουν Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους ανέφερε ότι με το νομοσχέδιο για τη διάλυση της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής όχι μόνον δεν προκαλείτο δαπάνη σε βάρος του Προϋπολογισμού, αλλά πραγματοποιούνταν οικονομίες περίπου τετρακοσίων χιλιάδων δραχμών, που αντιστοιχούσαν στα έξοδα λειτουργίας της (ενοίκιο, κοινόχρηστα, φωτισμός, τηλέφωνα κ.ά.).
Και Νομισματική Επιτροπή
Η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή μπορεί να έφυγε από την Ελλάδα , έμεινε όμως η Νομισματική Επιτροπή που είχε συσταθεί το 1946, ως προυπόθεση για να πάρει η Ελλάδα από την Αγγλία δάνειο 10 εκατ. στερλινών.
Η Συμφωνία του Λονδίνου (1946) υποχρέωνε την Ελλάδα να προχωρήσει σε ριζική αναδιάρθρωση της δημοσιονομικής της διαχείρισης και στη δημιουργία μιας Επιτροπής η οποία θα αναλάμβανε τη διαχείριση της νομισματικής κυκλοφορίας.
Η Επιτροπή ιδρύθηκε ως ανεξάρτητη αρχή εντός της Τράπεζας της Ελλάδος και σ’αυτήν συμμετείχαν δύο μέλη της κυβέρνησης, ο Διοικητής της ΤτΕ και δύο ξένοι εμπειρογνώμονες.
Η Νομισματική Επιτροπή έγινε το κυρίαρχο όργανο άσκησης νομισματικής και πιστωτικής πολιτικής μέχρι το 1982. Οποιεσδήποτε αποφάσεις σχετικές με το νόμισμα, το συνάλλαγμα, δανειοδοτήσεις κ.λπ. έπρεπε να έχουν την έγκρισή της.
Παράλληλα, ιδρύθηκε η Επιτροπή Βιομηχανικών Πιστώσεων της ΤτΕ, με κύριο έργο την έγκριση της χορήγησης πιστώσεων στη βιοτεχνία και τη βιομηχανία για την κάλυψη αναγκών σε πρώτες ύλες, καύσιμα και επισκευές μικρής αξίας. Με την απόφαση της 14ης Αυγούστου 1946, η Νομισματική Επιτροπή καθόρισε, μεταξύ άλλων, ότι οι πιστώσεις προς τη βιομηχανία έπρεπε να προορίζονται για παραγωγικούς σκοπούς και να προβλέπουν τη συμμετοχή κεφαλαίων του πιστολήπτη στο επενδυτικό εγχείρημα.
Συγκυβέρνηση για το σχέδιο Μάρσαλ
Μία ιδιότυπη συγκυβέρνηση είχε εγκαθιδρυθεί στην Ελλάδα και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλαίσο της αξιοποίησης του σχεδίου Μάρσαλ, της οικονομικής βοήθειας που δόθηκε σε 17 ευρωπαικές χώρες για να παραμένουν στο δυτικό μπλοκ. Η αμερικανική παρεμβατικότητα μέσω της Αμερικανικής Αποστολής (American Mission for Aid to Greece, AMAG) ήταν εμφανής σε όλους τους τομείς και αυξανόταν όσο επέμεναν η διαφθορά, οι πελατειακές εξυπηρετήσεις ψηφοφόρων και εκλογικών περιφερειών, η διασπάθιση της βοήθειας για καταναλωτικά αγαθά αντί βασικών ειδών διατροφής και παραγωγής. Αμερικανοί σύμβουλοι συμμετείχαν με δικαίωμα ψήφου σε κομβικές υπηρεσίες, όπως η Νομισματική Επιτροπή, η Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής, η Διοίκηση Εξωτερικού Εμπορίου, η Επιτροπή Ενέργειας, ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς, το ΙΚΑ κλπ. Από την άλλη, Αμερικανοί πρεσβευτές διεκδικούσαν ρόλο συγκυβερνήτη και ορισμένες φορές είχαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής της εκάστοτε κυβέρνησης. Ως τέτοια περίπτωση αναφέρεται ο Τ.Πιουριφόι , ενώ ως ακραίο περιστατικό δεσποτισμού έχει μείνει στην ιστορία το χαστούκι που έδωσε ένας άλλος πρεσβευτής σε Έλληνα πρωθυπουργό, ο οποίος παρόλα αυτά, απάντησε χαρίζοντας στην κυρία πρεσβευτού ένα χρυσο περιδέραιο. Οι ΗΠΑ διατήρησαν την υψηλή εποπτεία του προγράμματος και απέδιδαν τη βοήθεια σε δόσεις ασκώντας παρεμβατικό έλεγχο με κριτήριο την αποτελεσματικότητα (conditionality).
Οι χώρες που αποδέχθηκαν τη βοήθεια Μάρσαλ -η οποία τελικά ανήλθε σε 17 δισεκατομμύρια δολάρια (περίπου 6,2% του αμερικανικού ΑΕΠ το 1948)- υποχρεώθηκαν να τη συνδιαχειριστούν μέσω θεσμικών συνεργειών. Τον Απρίλιο του 1948 συγκρότησαν τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας (Organization for European Economic Co-operation, OEEC), πρόδρομο του ΟΟΣΑ (1961), αλλά και των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων της δεκαετίας του 1950.
