Βουδισμός vs Ελλάδας: Ο ΕΛΛΗΝΟΒΟΥΔΙΣΜΟΣ

Ο ΒΟΥΔΙΣΜΟΣ ΣΑΝ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΕΩΣ‏

 Ο   ΕΛΛΗΝΟΒΟΥΔΙΣΜΟΣ

 « Τοσοῦτον δὲ ἴσχυσαν οἱ ἀποστήσαντες Ἕλληνες αὐτὴν διὰ τὴν ἀρετὴν τῆς χώρας ὥστε τῆς τε Ἀριανῆς ἐπεκράτουν καὶ τῶν Ἰνδῶν, ὥς φησιν Ἀπολλόδωρος ὁ Ἀρταμιτηνός, καὶ πλείω ἔθνη κατεστρέψαντο ἢ Ἀλέξανδρος, καὶ μάλιστα Μένανδρος εἴ γε καὶ τὸν Ὕπανιν διέβη πρὸς ἔω καὶ μέχρι τοῦ Ἰμάου προῆλθἐ τὰ μὲν αὐτὸς τὰ δὲ Δημήτριος ὁ Εὐθυδήμου υἱὸς τοῦ Βακτρίων βασιλέως· οὐ μόνον δὲ τὴν Παταληνὴν κατέσχον ἀλλὰ καὶ τῆς ἄλλης παραλίας τήν τε Σαραόστου καλουμένην καὶ τὴν Σιγέρδιδος βασιλείαν» (Στράβων, ΙΕ΄, 1, 27).

«Μενάνδρου δέ τινος ἐν Βάκτροις ἐπιεικῶς βασιλεύσαντος εἶτ´ ἀποθανόντος ἐπὶ στρατοπέδου, τὴν μὲν ἄλλην ἐποιήσαντο κηδείαν κατὰ τὸ κοινὸν αἱ πόλεις, περὶ δὲ τῶν λειψάνων αὐτοῦ καταστάντες εἰς ἀγῶνα μόλις συνέβησαν, ὥστε νειμάμενοι μέρος ἴσον τῆς τέφρας ἀπελθεῖν, καὶ γενέσθαι μνημεῖα παρὰ πᾶσι τοῦ ἀνδρός»

Πλούταρχος: (Πολιτικά Παραγγέλματα, 28, 6).

ΒΟΥΔΑΣ,  Ο  ΙΔΡΥΤΗΣ   

Ο Βούδας υπήρξε ιστορικό πρόσωπο αν και οι ιστορικοί ερίζουν περί του χρόνου της γέννησής του και της δράσης του. Οι Βουδιστές όμως όλου του κόσμου, το 1957 γιόρτασαν τα 2.500 χρόνια από την γέννηση του δικού τους μεσσία, του Βούδα.

Σύμφωνα με τα δικά τους δεδομένα λοιπόν ο Βούδας γεννήθηκε το 543 π.Χ. (2500 - 1957 = 543), δηλαδή την εποχή που βασιλιάς των Περσών ήταν ο Κύρος.

Η Ινδία ήταν φόρου υποτελής στον Κύρο, αλλά ο υιός του Δαρείος ήταν αυτός που την κατέκτησε το 512 π.Χ., όταν δηλαδή ο Βούδας ήταν 31 ετών.

Ως πρίγκιπας Σιντάρτθα, ο Βούδας εγκατέλειψε την γυναίκα του και το παιδί του και πήγε στην έρημο ασκητής για να διδαχθεί από την σοφία των ασκητών της εποχής του πάνω στα θέματα της σωτηρίας των ανθρώπων.

Μετά  από  ασκητική  ζωή  πολλών ετών,  με πολλά χρόνια στερήσεων και βασανιστικών σκέψεων, μια μαγευτική νύχτα με πανσέληνο, κατά την παράδοση, φωτίστηκε ο νους του και ανακάλυψε  την τέταρτη και υπέρτατη  αλήθεια, την αλήθεια της «Μέσης Οδού»,  την  μεγαλύτερη  από  τις  τέσσερις  ευγενείς 

αλήθειες:

1) Η πρώτη  άγια  αλήθεια  είναι  παλιά : ο πόνος και  η θλίψη αναπόσπαστα 

ακολουθούν  τον άνθρωπο  στην  ζωή.

2) Η δεύτερη άγια αλήθεια είναι ότι η επιθυμία είναι αιτία του πόνου.

3) Η τρίτη είναι και αυτή παλιά και αναφέρεται στην κατάσταση της πλήρους απαλλαγής από τους πόνους και την θλίψη, μια κατάσταση απόλυτης νηφαλιότητας και ηρεμίας, που ο Βούδας ονομάζει Νιρβάνα (Νibbana) και που επιτυγχάνεται με διαφορετικό πλέον τρόπο.

 Πιθανώς η λέξη Νibbana (προφέρεται Νιρβάνα) να προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα «νήφω» : είμαι ήρεμος, νηφάλιος, από την  ρίζα nebh-.

 Πέρα της γλωσσολογικής έχουμε και πλήρη σημασιολογική κάλυψη.

4) Η νέα, η τέταρτη άγια αλήθεια της «Μέσης Οδού». 

(Θυμίζει το «Πάν Μέτρον Άριστον» ή το «Μηδέν Άγαν», που αιώνες πριν εθεωρείτο βασική αρχή των Ελλήνων).

Μπορεί η αίρεση του Βουδισμού, ο λεγόμενος «φωτισμένος βραχμανισμός», να συνδέεται με την παρουσία των Ιώνων (Yonagadh ή Yunagadh) στην Ινδία την ίδια εποχή που ζει και ο ιδρυτής της ο Βούδας ;
Στην  συνέχεια  ο  Βούδας,  διέκοψε την πολύχρονη δοκιμασία του, μπήκε στο ποτάμι και καθαρίστηκε σωματικά και ψυχικά από την στέρηση και την μάταιη ταλαιπωρία του. Ελάχιστοι από τους ασκητές και τους μαθητές του συμμερίστηκαν την νέα διδασκαλία του. Αυτοί θα το δώσουν το όνομα Βούδας (Buddha) που σημαίνει πεφωτισμένος.

Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και η διδασκαλία του εθεωρείτο μια αίρεση μέχρι τον 3ο αιώνα π.Χ. που ο φημισμένος βασιλιάς Ασόκα (Αshoka), του οποίου η μητέρα ήταν Ελληνίδα, καθιέρωσε αυτή την αίρεση σαν επίσημη θρησκεία στην Ινδία.

Το ευαγγέλιο των Βουδιστών είναι η Milindapanha δηλαδή «Οι Ερωτήσεις του Βασιλιά Milinda», όπου περιγράφονται συνομιλίες του βασιλιά με τον βουδιστή σοφό Ναγκασένα. Ο βασιλιάς δεν είναι άλλος από τον Μένανδρο, που βασίλεψε στην Ινδία μεταξύ 160 και 145 π.Χ., ασπάσθηκε τον Βουδισμό, τον καθιέρωσε σαν επίσημη θρησκεία και όταν πέθανε, ο λαός έδειξε μια υστερική λατρεία στο πρόσωπό του αφού έγινε κυριολεκτικά σφαγή για το ποιος θα πάρει έστω ένα κομμάτι από το λείψανό του. Το έργο αυτό είναι γραμμένο ακριβώς όπως οι περίφημοι διάλογοι του Πλάτωνα...! Είναι μια προσπάθεια συγκερασμού των ελληνικών και των βραχμανικών αντιλήψεων.

Σύμφωνα  με  τους  Βουδιστές  πριν να εμφανισθεί ως ο ιστορικός Βούδας, είχε έρθει σ' αυτόν τον κόσμο ως απλός άνθρωπος, ως πρίγκιπας, ως ζώο, και ως πουλί και αρχικά δεν απεικονίζονταν με ανθρώπινη μορφή παρά μόνο με σύμβολα.

Ήταν η ελληνιστική επιρροή στην τέχνη Γκαντάρα που δημιούργησε την ανθρώπινη απεικόνιση του Βούδα στο στυλ του Έλληνα θεού Απόλλωνα του θεού του Φωτός, το όνομα του οποίου είναι και Φοίβος, δηλαδή Φωτεινός.

Η γέννηση του Βουδισμού έγινε μέσα από τις πιο αρχαίες και ιερές γραφές που υπάρχουν σήμερα στον κόσμο: τις Βέδες. Οι Βέδες εμπεριέχουν μυστικιστικές - κοσμογονικές περιγραφές και αποτελούν μια ολιστική θεώρηση του ανθρώπου, του Σύμπαντος και τις σχέσεις του με αυτές. Οι Βέδες έχουν ηλικία περίπου τα 5.000 χρόνια και στην κοσμογονία τους βρίσκουμε ονομασίες οι οποίες διόλου τυχαίες δεν είναι, από τον Δία Πατέρα, την Εστία (με άθικτη την ονομασία!), τον Ηρακλή,  όπου αποτελούν με άλλες ονομασίες μέρος της μυθολογίας των Βορειοευρωπαϊκών λαών. Ο Κρίσνα, η Κάλι οι θεότητες του Ινδουισμού είναι  Λευκοί  άνθρωποι  από  την  Δύση.

«Όταν το βόδι της φωτιάς κινείται πάνω σε τροχούς και το σιδερένιο πουλί πετάει παντού, όταν οι Θιβετιανοί θα έχουν απλωθεί σαν μυρμήγκια σ' όλο το κόσμο, το Ντάρμα θα έρθει στη χώρα των λευκών ανθρώπων».  Guru Rinpoche, 1.250 χρόνια πριν. 

Το  ιστορικό  πλαίσιο  μέσα  στο  οποίο  γεννήθηκε  ο  Βουδισμός  είχε  να   κάνει με:

1) Τους  εξόριστους  Ίωνες. Η Γκαντάρα ήταν περιοχή υπό την κατοχή της Περσικής Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών.

Τον 6^ο  αιώνα π.χ. πριν καν αρχίσει η έλευση του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Δαρείος ο Α’ εξόρισε  στην  περιοχή  κοινότητες  Ιώνων.

 Κατά τον Ηρόδοτο ο Σκύλαξ Καρυανδεύς ηγήθηκε ερευνητικής ομάδας για λογαριασμό του Δαρείου του Α’ και έγραψε βιβλίο το οποίο αποτέλεσε πηγή πληροφοριών για την περιοχή μέχρι την μεγαλειώδη εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

2) Την έλευση του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Το 327 π.χ. καταφτάνει στην περιοχή και χωρίζει τον στρατό του σε 2 τμήματα, το πρώτο με αρχηγό εκείνον κατευθύνεται Βόρεια στην Κοιλάδα του Σουάτ και φτάνει ορεινά ως την Άορνο Πέτρα (κατά τη μυθολογία υπήρξε το μέρος το οποίο ο Ηρακλής δεν μπόρεσε να κατακτήσει).Το δεύτερο τμήμα με αρχηγό τον Ηφαιστίωνα κατευθύνθηκε προς την Γκαντάρα φτάνοντας μέχρι τον Ινδό ποταμό και περνώντας απέναντι καταλαμβάνοντας ειρηνικά την περιοχή. Κατά τα 270 π.χ. και μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην περιοχή εγκαταστάθηκαν ξένα φύλα υπό την βασιλεία του γνωστού Βασιλιά Ασόκα ο οποίος έκανε επισήμως την Γκαντάρα κέντρο του Βουδισμού. Εκεί χτίστηκαν και τα πρώτα βουδιστικά μοναστήρια τα οποία παραμένουν μέχρι σήμερα σημαντικά μνημεία. Όταν στα 190 π.χ. οι Έλληνες της Βακτριανής κατέκτησαν την περιοχή και επεκτάθηκαν από το σημερινό Τουρκεστάν, Βόρειο Αφγανιστάν ως τη Βορειοδυτική Ινδία και το Κασμίρ καταλαβαίνουμε πόσο καθοριστική υπήρξε η επίδραση του Ελληνισμού - Βουδισμού. Μια σχέση αμφίδρομη. 

Πολλοί από τους Έλληνες που ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο και παρέμειναν στην Ινδία, συνετέλεσαν στην καθιέρωση αυτής της αίρεσης σαν επίσημη θρησκεία και έγιναν βραχμάνοι και μεγάλοι ιερείς και διδάσκαλοι (βλ. Ειρήνης Παναγιωτίδου : «Οι Έλληνες στην Ινδική Παράδοση», Νέο Δελχί, αγνώστου χρονολογήσεως).

3) Την Βασιλεία του Μενάνδρου: Ο Βασιλιάς Μένανδρος, ο μόνος συνεχιστής του οράματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου άπλωσε την εξουσία του ως τα Ιμαλάϊα και την κοιλάδα του Γάγγη, στη σημερινή Πάτνα (η αρχαία Παλιβόθρα). Η βασιλεία του υπήρξε ισχυρή και άφησε το δικό της βαθύ στίγμα. Εκεί ο Μένανδρος μυήθηκε στον Βουδισμό τον οποίο εμπλούτισε με την Ελληνική φιλοσοφία. Οι Βουδιστές τον ανακήρυξαν άγιο και η Ελληνοβουδιστική τέχνη της Γκαντάρα πέρασε από την Κίνα έως την Ιαπωνία(!). Ο Μένανδρος πέρασε στην ινδική παράδοση με την ονομασία Μίλιντα. Στα βάθη της Κεντρικής Ασίας υπάρχει μια πόλη ονόματι Thermes (Θέρμη) η οποία μέχρι και σήμερα διατηρεί Ελληνικά έθιμα όπως επίσης υπάρχουν και πολλά ευρήματα που βρέθηκαν σε παναρχαίο Βουδιστικό μοναστήριπου αποδεικνύουν τον υπέρτατο δεσμό μεταξύ Ελληνισμού - Βουδισμού.

Σύμβολα και αναπαραστάσεις του Βούδα

Στις αρχές της βουδιστικής τέχνης δεν υπάρχει καμιά ανθρωπόμορφη απεικόνιση του Βούδα. Αντίθετα χαρακτηρίζεται από διάφορα σύμβολα. Ένα από αυτά είναι ο Τροχός του Νόμου (Ντάρμα), ο οποίος συντρίβει την πλάνη. Οι ακτίνες του είναι οι πνευματικές ιδιότητες ενωμένες στο κέντρο, αλλά και οι ακτίνες του φωτός που εκπορεύονται από τον Βούδα, «Εκείνον που στρέφει τον Τροχό του Λόγου και του Νόμου». Είναι ο τροχός που άρχισε να περιστρέφεται με το πρώτο κήρυγμα του Βούδα στο Σαρνάθ.

Άλλες ανεικονικές αναπαραστάσεις είναι ένας άδειος θρόνος, ο οποίος αντιπροσωπεύει τον ίδιο το Βούδα, επειδή θεωρείται ότι τα χαρακτηριστικά του είναι πολύ υπέρλαμπρα για να απεικονιστούν, καθώς και η σβάστικα που είναι ένα από τα οκτώ ευοίωνα σημάδια που εμφανίζονται στο πέλμα του Βούδα. Άλλα σύμβολα είναι τα αποτυπώματα των πελμάτων του, που συμβολίζουν τα ίχνη της θεότητας που πρέπει ο άνθρωπος να ακολουθήσει, όπως και το δένδρο Μπόντι. Ο λωτός είναι επίσης άλλο ένα σημαντικό σύμβολο του βουδισμού, που έχει σχέση με την βουδιστική διδασκαλία, την πνευματική άνθιση και ανάπτυξη, τη σοφία, τη Νιρβάνα. Είναι αφιερωμένος στον Βούδα, ο οποίος εμφανίζεται σαν μια φλόγα που προβάλλει από έναν λωτό, το «Πετράδι στο Λωτό», του οποίου ο Βούδας είναι η καρδιά.

Οι πρώτες ανθρωπόμορφες αναπαραστάσεις του Βούδα εμφανίστηκαν στο τέλος του 2ου αιώνα στη Βόρεια Ινδία και γρήγορα εξαπλώθηκαν σ΄ όλη τη βουδιστική Ασία, υιοθετώντας τα μορφικά χαρακτηριστικά των κατά τόπους πολιτισμών (Κίνας, Ινδίας, Ιαπωνίας, Θιβέτ, Ταϊλάνδης, Κορέας, κλπ.).

Στις ανθρωπόμορφες απεικονίσεις του Βούδα μεγάλη σημασία αποκτούν οι τελετουργικές στάσεις του σώματος (ασάνα) και των χεριών (μούντρα), καθώς και η αναπαράσταση του τσάκρα της κεφαλής (σαχασράρα).

Τα πρώτα αγάλματα ανήκουν στην ελληνο-βουδιστική τέχνη της Γκαντάρα, η οποία επηρεάστηκε από την ελληνιστική, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος - στη διάρκεια της εκστρατείας του - κατέλαβε αυτή την περιοχή.

Δώδεκα επεισόδια από τη ζωή του Βούδα, είναι τα θέματα που αναπαριστάνουν παραδοσιακά οι καλλιτέχνες. Την προηγούμενη ύπαρξή του στον ουρανό Τουσίτα, τη σύλληψή του, τη γέννησή του, την εκπαίδευσή του, το γάμο του και τις διασκεδάσεις, την απάρνησή του, τον ασκητισμό του, το δένδρο Μπόντι, τη καταστροφή του Μάρα, την αφύπνιση, το κήρυγμα στο Σαρνάθ και το θάνατό του.

Βουδισμός

Ο Βουδισμός θεωρείται περισσότερο σαν φιλοσοφία παρά σαν θρησκεία  

(«επιστημονική» θρησκεία)  και δίνει μεγάλη έμφαση στην άσκηση.  

Η  ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ  ΤΟΥ  ΒΟΥΔΙΣΜΟΥ

Οι βουδιστές συμμερίζονται την γενική αντίληψη για τον κόσμο που έχει εκπονήσει η ινδουιστική σκέψη. Ο κόσμος δεν είναι ούτε διαρκής ούτε δημιουργημένος. Στην κορυφή υπάρχουν 4 επίπεδα νοητικής αναδημιουργίας χωρίς μορφή. Μετά έρχονται τα επίπεδα της αγνής μορφής, που κατοικούνται από τις θεότητες, ουράνια όντα που παίζουν μεγάλο ρόλο στη καθημερινή ζωή των βουδιστών, αλλά που δεν είναι διαρκή ούτε αιώνια. Υπόκεινται σε αναγεννήσεις και αναζητούν την αφύπνιση. Πιο κάτω βρίσκεται το βασίλειο της επιθυμίας. Περιλαμβάνει τους ουρανούς όπου κατοικούν οι τριάντα τρεις βεδικοί θεοί, προστάτης των οποίων είναι ο Ίντρα, με το όνομα Σάκκα. Κατόπιν ακολουθούν τα επίπεδα στα οποία ζουν τα ζώα, οι άνθρωποι και οι ασούρα. Τέλος υπάρχουν οι σφαίρες των πεινασμένων πνευμάτων και η κόλαση.

Βουδιστικά κείμενα

Οι διδασκαλίες του Βούδα άρχισαν να καταγράφονται πολύ καιρό μετά το θάνατό του στα διάφορα βουδιστικά μοναστήρια. Στη Τρίτη Σύνοδο του βουδισμού, που διοργανώθηκε από τον αυτοκράτορα Ασόκα Μωρύα το 250 π.Χ., πήρε οριστική μορφή το βασικό κείμενο της βουδιστικής διδασκαλίας, ο «Κανών Πάλι» ή «Τριπιτάκα», που σημαίνει τα τρία καλάθια, γιατί, αρχικά, καθώς οι μοναχοί συνέτασσαν τα κείμενα, τα έριχναν ανάλογα με το περιεχόμενό τους σ΄ ένα καλάθι.

Το πρώτο Πιτάκα (καλάθι) ονομάζεται της Πειθαρχίας (Βινάγια Πιτάκα) και περιέχει τους μοναστικούς κανόνες. Το δεύτερο, το Καλάθι των Ομιλιών (Σούττα Πιτάκα) έχει καθαρά ηθικό και φιλοσοφικό περιεχόμενο και περιλαμβάνει τα κηρύγματα του Βούδα. Σ΄ αυτό ανήκει το περίφημο Νταμμαπάντα, το πιο γνωστό και βαθειά ηθικό βουδιστικό κείμενο και τα Jatakas, μύθοι και θρύλοι για τις προηγούμενες ενσαρκώσεις του Βούδα. Το τρίτο (Αμπιντάμμα Πιτάκα) περιέχει την μεταφυσική διδασκαλία του βουδισμού.

Τον 5ο περίπου αιώνα μ.Χ. ξεχώρισαν τρεις μεγάλες Σχολές (γιάνα, όχημα). Η Χιναγιάνα (Μικρό Οχημα), η Μαχαγιάνα (Μεγάλο Οχημα) και η Βατζραγιάνα (Διαμαντένιο Οχημα).

Εκτός από τα προαναφερθέντα κείμενα που είναι κοινά στο Χιναγιάνα και το Μαχαγιάνα (βουδιστικές σχολές), υπάρχουν και άλλα πολλά που ανήκουν μόνο στο Μαχαγιάνα.

Ανάμεσα σ΄ αυτά ξεχωριστή θέση κατέχουν:
- Ο Λωτός του Αγαθού Νόμου, που εκθειάζει το ιδεώδες του Μποντισάτβα
- Η λεπτομερής περιγραφή της Αγνής Χώρας (αναφέρεται στον Βούδα Αμιτάμπα, κέντρο του βουδισμού της ανατολικής Ασίας
- Το Λάλιτα Βιστάρα, που περιλαμβάνει διηγήσεις για τις προηγούμενες ενσαρκώσειςτου Σιντάρτα Γκαουτάμα
- Η Τελειότητα της Γνώσης.

Οι  τρείς  Σχολές  του  Βουδισμού

Με την πάροδο του χρόνου, ο βουδισμός χωρίστηκε σε 3 μεγάλες σχολές, τη Χιναγιάνα, τη Μαχαγιάνα και τη Βατζραγιάνα. Οι σχολές αυτές διαφέρουν ως προς τη διδασκαλία τους, τις τελετές τους, αλλά και τη γεωγραφική τους εξάπλωση.

Ο βουδισμός Χιναγιάνα θεωρείται η πιο παλιά και ορθόδοξη σχολή και είναι η βασική πηγή της βουδιστικής φιλοσοφίας. Σ΄ αυτήν υπάρχει ο πιο γνήσιος βουδιστικός στοχασμός. Υποστηρίζει ότι η απελευθέρωση είναι προσωπική υπόθεση. Ο Αρχάτ είναι το πρότυπο του ανθρώπου, που με αυστηρή και συνεχή προσπάθεια, χωρίς ανθρώπινη ή θεϊκή βοήθεια, φτάνει στη φώτιση και την απελευθέρωση. Για τη Χιναγιάνα ο Βούδας μπήκε στη Νιρβάνα. Η σχολή αυτή εξαπλώθηκε στη νοτιοανατολική Ασία, κυρίως στη Σρι Λάνκα, τη Βιρμανία, την Ταϊλάνδη και την Καμπότζη.

Η σχολή Μαχαγιάνα διατήρησε περισσότερα εσωτερικά και μαγικά στοιχεία από την παλιά θρησκεία Μποντ. Στο βουδισμό του Μεγάλου Οχήματος αναφέρονται διδασκαλίες που δεν συναντώνται στα ιδρυτικά του κείμενα. Οι Μαχαγιανιστές υποστηρίζουν ότι αυτές ανήκουν στη προφορική διδασκαλία του Βούδα, η οποία παρέμεινε κρυφή, έως ότου οι πιστοί να είναι σε θέση να την κατανοήσουν. Για τη Μαχαγιάνα ο Βούδας δεν πέρασε στη Νιρβάνα. Παραμένει στο κατώφλι της, περιμένοντας και την υπόλοιπη ανθρωπότητα να φθάσει στο επίπεδό του και να περάσουν όλοι μαζί.

Η Μαχαγιάνα εισήγαγε την έννοια του Βουδισάτβα, του αγίου, ο οποίος, αν και έχει φθάσει σε τέτοιο εξελικτικό επίπεδο, ώστε να μπορεί να περάσει στη Νιρβάνα, αρνείται να το κάνει από αγάπη και συμπόνια προς τους συνανθρώπους του, ακολουθώντας το παράδειγμα του ίδιου του Βούδα. Θυσιάζεται και παραμένει στον κύκλο των μετενσαρκώσεων για να βοηθήσει ενεργά τους άλλους στην εξελικτική τους πορεία. Αν επέλεγε να εισέλθει στη Νιρβάνα, την κατάσταση της πλήρους αποκόλλησης, δεν θα διατηρούσε πλέον κανένα δεσμό μ΄ αυτόν τον κόσμο, δεν θα μπορούσε άρα και να τον βοηθήσει. Η Μαχαγιάνα εξαπλώθηκε στην Κίνα, την Μογγολία, την Κορέα, την Ιαπωνία.

Στο Θιβέτ αναπτύχθηκε ένας ιδιότυπος βουδισμός που ονομάστηκε Βατζραγιάνα (από το vajra, κεραυνός ή διαμάντι), με επιδράσεις από τη θρησκεία Μποντ, τον θιβετανικό Ταντρισμό και τη λατρεία της Σάκτι. Το συγκεκριμένο σύστημα προτείνει την πραγμάτωση της απελευθέρωσης όχι μέσω της άσκησης, της γνώσης ή του ελέους, αλλά μέσα από μαγικούς τύπους και πρακτικές. Κάποια στιγμή εκφυλίστηκε και χρειάστηκε η επέμβαση μεγάλων σοφών, όπως ήταν ο Ατίσα τον 11ο αιώνα και ο Τσονγκ Κα Πα τον 15ο για να το μεταρρυθμίσουν.

Κινέζικος  βουδισμός

Ο βουδισμός άνθισε στην Κίνα κάτω από την δυναστεία Τανγκ (618 - 907), αν και εισήχθη για πρώτη φορά τον 1ο μ.Χ. αι. Επρεπε να περάσουν αρκετοί αιώνες για να δεχθεί μια χώρα τόσο παλιά και τόσο περήφανη για τις δικές της παραδόσεις όσο η Κίνα, τις νέες θρησκευτικές πεποιθήσεις. Σ' αυτό το διάστημα και μέχρι τις αρχές του 5ου αι. είχε πλέον ολοκληρωθεί η μετάφραση των περισσότερων βουδιστικών έργων (του Μαχαγιάνα) από τα σανσκριτικά στα κινέζικα και έτσι μπορούσαν πλέον να διαδοθούν.

Ο βουδισμός προσπάθησε να προσαρμοστεί στην κινέζικη νοοτροπία. Ετσι αποδέχτηκε τα παραδοσιακά έθιμα, τις θυσίες στους προγόνους, τη λατρεία στο κράτος. Μετέτρεψε τον Μποντισάτβα Αβαλοκιτεσβάρα σε θεά του ελέους, Κουάν - Γιν και τον Βούδα Αμιτάμπα σε Ο-μι-το-φο.

Ο πρώτος πατριάρχης του κινέζικου βουδισμού είναι ο Ινδός πρίγκιπας (ελληνικής καταγωγής),  Μποντιντάρμα που έφθασε στην Κίνα στο τέλος του 5ου αι. Το όνομά του συνδέθηκε με την ίδρυση της σχολής Τσαν (διαλογισμός), την ασκητική πειθαρχία, τις ψυχικές δυνάμεις και τις πολεμικές τέχνες. Στη σχολή Τσαν και στην ιδιαίτερη μορφή συγκέντρωσης που εισήγαγε, βρίσκεται η καταγωγή της περίφημης ιαπωνικής σχολής του Ζεν βουδισμού.

Ιαπωνικός  βουδισμός

Ο βουδισμός έφθασε στην Ιαπωνία μέσω της Κορέας περίπου χίλια χρόνια μετά την εποχή του Σιντάρτα Γκαουτάμα. Εισήχθη βασικά από Ιάπωνες μοναχούς που είχαν παραμείνει σε κινέζικα μοναστήρια. Όπως και στη Κίνα, ο ιαπωνικός βουδισμός διαιρέθηκε σε σχίσματα. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι το Τεντάι, το Σινγκόν (εσωτερική σχολή με ταντρική επίδραση), το Τζωντόσου (Σχολή της Αγνής Χώρας), το Ζεν, που αποτελείται από τρεις κύριες σχολές : Ριντζάι, Σότο και Ομπακού.Αργότερα τον 13ο αι. ιδρύθηκε το Νιτσίρεν, που υποστήριζε ότι μόνο η απάρνηση του κόσμου οδηγεί στην απελευθέρωση. Είναι το μόνο σχίσμα που επέδειξε αδιαλλαξία και στράφηκε εναντίον των άλλων δημιουργώντας προβλήματα.

Βουδισμός,  Ελληνισμός  και  Δύση

Για δύο χιλιάδες περίπου χρόνια ο βουδισμός ήταν - εκτός από μεμονωμένες περιπτώσεις - σχεδόν άγνωστος στη δύση.

 Ένα αρχαίο κείμενο, το Μιλινταπάνα, αναφέρει τις συνομιλίες ενός από τους διαδόχους του Μ. Αλεξάνδρου, του Έλληνα βασιλιά Μένανδρου (Μιλίντα) με τον μοναχό Ναγκασένα. Σ΄αυτό ο Μένανδρος ζητά από τον μοναχό να του εκθέσει τις αρχές του βουδισμού.

Ο βουδισμός από φιλοσοφική άποψη, επηρέασε τον σκεπτικισμό του Πύρρωνα και τη διδασκαλία του Πλωτίνου. Και οι δύο φιλόσοφοι είχαν πάρει μέρος σε εκστρατείες στην ανατολή και είχαν έλθει σε επαφή με βουδιστές μοναχούς.
Η εξάπλωση του βουδισμού συνεχίζεται 25 περίπου αιώνες μετά την γέννηση του ιδρυτή του. Τον αιώνα που πέρασε και κυρίως μετά την κατοχή του Θιβέτ από τους Κινέζους και τη φυγή του Δαλάϊ Λάμα στη δύση, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στην Ευρώπη και την Βόρειο Αμερική.-

ΖΗΝΩΝ  ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ