Ένα περίπλοκο και αμφισβητούμενο θέμα είναι ο ορισμός του Φασισμού ή του ''φασισμού''.
Μακρές και έντονες συζητήσεις έχουν διεξαχθεί ανάμεσα σε πολιτικούς, επιστήμονες, ιστορικούς, αλλά και άλλους μελετητές ως προς την φύση και τις αξίες του φασισμού.
Μακρές και έντονες συζητήσεις έχουν διεξαχθεί ανάμεσα σε πολιτικούς, επιστήμονες, ιστορικούς, αλλά και άλλους μελετητές ως προς την φύση και τις αξίες του φασισμού.
Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι ως πολιτικό καθεστώς είναι μία αυταρχική μορφή διακυβέρνησης. Επομένως ο αυταρχισμός μπορεί να θεωρηθεί ως ένα από τα χαρακτηριστικά του φασισμού, αλλά μπορεί, όμως, ο φασισμός να προσδιορισθεί και ως ιδεολογία. Αρχικά ο όρος αναφερόταν σε πολιτικό κίνημα που συνδέθηκε με τον ''κορπορατισμό''(διεθνής όρος που σημαίνει Σωματειακό Κράτος, μία ονομασία οικονομικής θεωρίας με προεκτάσεις πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης.). Επικράτησε για ένα χρονικό διάστημα (1922-1943) στην Ιταλία και υπό την ηγεσία του Μουσολίνι.
Σττον προφορικό λόγο (όπου verba volent) είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε, εάν κάποιος αναφέρεται στον Φασισμό ή στον φασισμό, αλλά γενικώς, ο φασισμός (μικρό -φ) αφορά σε πιο γενική έννοια, σε μία ιδεολογία. Έτσι καταλήγουμε στο ''φασιστικό ελάχιστο'' κατά Griffin (fassist minimum), δηλαδή, στις ελάχιστες προυποθέσεις για να χαρακτηρίσουμε ένα κίνημα ''φασιστικό''.
Σύμφωνα με τους μελετητές ο φασισμός υφίσταται δεξιές και αριστερές επιδράσεις ως κοινωνικό κίνημα (η κοινωνία δέχεται τις επιδράσεις των ιδεολογιών που καθορίζουν την πορεία).
Επίσης οι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο φασισμός ως έννοια εκφράζει σε γενικές γραμμές έντονα αντι-καπιταλιστικές θέσεις, υποτάσσοντας τα δικαιώματα της ιδιοκτησίας και του κέρδους στο Κράτος (Μαρξιστική θεώρηση).
Στο δοκίμιο του Ουμπέρτο Έκο (1995), ''Αιώνιος φασισμός'', μπορούμε να βρούμε δεκατέσσερις γενικές ιδιότητες της φασιστική ιδεολογίας. Όπου κάνει χρήση του όρου ''Ur - φασισμός (Πρωτογενής φασισμός).
Πολλοί άλλοι μελετητές πραγματεύθηκαν την έννοια του φασισμού. Ο Τζ. Φλυν έδωσε τις δικές του παραμέτρους για τον ιταλικό φασισμό.
Σύμφωνα με τον Εμίλιο Τζεντίλε, ιστορικό και ειδικό στον φασισμό, είναι ο φασισμός η αγιοποίηση της πολιτικής μέσω ολοκληρωτικών μεθόδων.
Ο Ρότζερ Γρίφιν πάλι, από την δική του πλευρά υποστηρίζει την αναγέννηση του Έθνους και των εθνικών λαών. Θεωρεί τον φασισμό ως μία μορφή επανάστασης του εθνικισμού, αρχόμενη ως κοινωνική, πολιτική και ηθική επανάσταση που ενώνει το λαό υπό τις ηρωικές αξίες, δηλαδή πυρήνας του έργου ένα κίνημα κάθαρσης δια-ταξικό, εθνικής παλιγεννεσίας που μπορεί και να ανακόψει το κύμα της παρακμής. Ο φασισμός γι' αυτόν είναι πολιτική ιδεολογία με μυθικό πυρήνα και διάφορες παραλλαγές του και αναφέρει ότι υπήρξε ευρεία επιστημονική συναίνεση στις αγγλόφωνες κοινωνικές επιστήμες τη δεκαετία του 1990.
Ο δε Φρίντριχ Χάγιεκ υποστήριξε τις κοινές ρίζες (εννοεί τις πνευματικές) εθνικοσοσιαλισμού και σοσιαλισμού στο έργο του ''The Road of Serfdom''. Θεωρεί ότι μετά την ψευδαίσθηση του κομμουνισμού το επόμενο στάδιο είναι ο φασισμός.
Ο Δημήτρης Κιτσίκης έδωσε το δικό του μοντέλο ανάλυσης του φασισμού, με βάση ανάλυσης και αντιπαραβολής των φασιστικών ιδεολογιών, κινημάτων και συστημάτων τις δεκατρείς κατηγορίες και με βάση αυτό το μοντέλο υποστηρίζει ότι ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ έθεσε τα θεμέλια του γαλλικού φασισμού.
Ο Ερνστ Νόλτε, ιστορικός και εγκελιανός φιλόσοφος όρισε τον φασισμό ως αντίδραση ενάντια στα άλλα πολιτικά κινήματα και
ιδιαίτερα ενάντια στο μαρξισμό. Κατά το Νόλτε ''ο φασισμός είναι ο αντι-μαρξισμός'' που επιδιώκει να καταστρέψει τον εχθρό, εξελίσσοντας μία σχετική ιδεολογία, αλλά ταυτόχρονα και στην ουσία ριζικά αντίθετη, με χρήση σχεδόν ίδιων μέσων,αλλά τροποποιημένης μεθοδολογίας, όμως σ' ένα άκαμπτο πλαίσιο εθνικής επιβίωσης και αυτονομίας.
Υπάρχουν πολλά άλλα βιβλία σχετικά με το θέμα, όπου μπορούμε να δούμε αναλυτικά την έννοια του φασισμού υπό το πρίσμα των διαφόρων θεωρητικών του φασισμού.
-Κέβιν Πάσμορ, λέκτορας Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Κάρντιφ,
''Φασισμός: Μία Πολύ Σύντομη Εισαγωγή''.
-Ρόμπερτ Πάξτον, καθηγητής, Πανεπιστήμιο Κολούμπια,
''Ανατομία του Φασισμού''.
-Τζ. Βάις, καθηγητής Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Wayne State University.
''Η φασιστική παράδοση: Ριζοσπαστικός Δεξιός Εξτρεμισμός στη Σύγχρονη Ευρώπη''.
Η λέξη ''φασίστας'' σήμερα χρησιμοποιείται ως προσβολή ατόμου ή ομάδας ατόμων.
Ο όρος έγινε υπέρμετρα ασαφής από την εποχή του Β΄Π.Π. και σήμερα θεωρείται πολύ υποτιμητικός όρος. Γίνεται χρήση του από υποστηρικτές διαφόρων πολιτικών απόψεων με στόχο την προσβολή του πολιτικού αντιπάλου.
Αποδίδοντας σε κάποιον τον όρο ''φασίστας'' αμαυρώνουν τον άνθρωπο, ομάδες ανθρώπων, φορείς που μπορεί και να μην εμπίπτουν στον επίσημο ορισμό της λέξης.
Ως όρος χρησιμοποιείται και για να τονίσει την κοινή ιδεολογία της κυβερνητικής καταστολής της ελευθερίας του ατόμου, δηλαδή, ουσιαστικά αποδίδεται η έννοια του καταπιεστικού ανθρώπου, του ρατσιστή, του επιθετικού άνευ λόγου και αιτίας.
Ας δούμε παράλληλα και τον όρο ''Εθνικισμός''.
Ο Εθνικισμός είνα και αυτός μία ιδεολογία με κεντρικό σημείο την έννοια του Έθνους.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Α.Π.Θ. Ο ορισμός του εθνικισμού είναι: ''Η απόλυτη προσήλωση των ατόμων στο Έθνος τους, η οποία φθάνει έως την εχθρότητα προς άλλα Έθνη ή και την περιφρόνηση, όταν τα άλλα Έθνη θεωρηθούν κατώρερα (και τότε λαμβάνει την έννοια του Σωβινισμού).
Ο Εθνικισμός στοχεύει στη διατήρηση και ενίσχυση της εθνικής ταυτότητας που βασίζεται στα χαρακτηριστικά της γλώσσας, φυλής, πολιτισμικών στοιχείων, θρησκείας και αγάπης και πίστης στους κοινούς προγόνους.
Σήμερα έχει διαφοροποιηθεί η έννοια και μπορεί να συσχετίζεται με στρατιωτικά ή αποσχιστικά καθεστώτα. Αποκτά τη μορφή φιλελεύθερου εθνικισμού (ευρωπαικός, ιδέες της Γαλλικής επανάστασης).
Τελικός σκοπός η οικοδόμηση ενός κόσμου κυρίαρχων Εθνών - Κρατών.
--Ο Συντηριτικός Εθνικισμός έπεται του Φιλελεύθερου Εθνικισμού
και χρησιμοποιήθηκε ως ανάχωμα στον σοσιαλισμό, Στόχος του η κοινωνική συνοχή, η ασφάλεια και η δημόσια τάξη.
Αυτό το είδος αναπτύσσεται σε εδραιωμένα Έθνη-Κράτη και όχι
σε αυτά της Εθνογέννεσης. Βλέπει εχθρούς εσωτερικούς και εξωτερικούς και δεν συνδέεται με μιλτατισμό και επεκτατισμό.
Η διοικούσα ελίτ, πιθανόν, να χειραγωγεί την εξουσία.
--Ο Επεκτατικός Εθνικισμός έχει χαρακτήρα στρατιωτικό, επεκτατικό και επιθετικό, δηλαδή, ''Σωβινιστικό'' χαρακτήρα.
-Ο Αντιαπικιοκρατικός Εθνικισμός έχει οικονομική, αλλά και πολιτική διάσταση και στοχεύει στην εθνική απελευθέρωση.
-Ο Πολιτειακός Εθνικισμός αδιαφορεί για τις αξιώσεις φυλής και αίματος και αφορά σε χώρες με πολλούς μετανάστες, όπως οι Η.Π.Α., δηλαδή, όλοι γίνονται πολίτες του κράτους ανεξάρτητα από την καταγωγή ή την εθνικότητα που είχαν πριν (βλ. καλή ώρα).
Και φθάνουμε στο σχηματιζόμενο ρεύμα του
-Ευρωσκεπτικιστικού Εθνικισμού που εκφράζει ιδεολογία αμφιβολίας και αντίθεσης προς την Ευρωπαική Ένωση.
Οι πιο σκληρές ομάδες του Συντηρητικού Εθνικισμού που εντοπίζονται εντός του Ευρωσκεπτικιστικού ρεύματος σε θέματα πολιτισμικά, υιοθετούν μία σκληρή στάση με κριτήρια δημογραφικά απέναντι σε πολιτικές δομών, σε θρησκευτικές κοινότητες μεταναστών, ανοικτών κοινωνιών ή πολυπολιτισμικότητας εντός των κρατών της Ευρώπης.
Τέλος η έννοια του Πατριωτισμού.
Ο Πατριωτισμός είναι συναισθηματικός δεσμός με το Έθνος που το άτομο έχει γνωρίσει ως πατρίδα του.Και είναι τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με το Έθνος του, όπως πολιτιστμικών,, ιστορικών και πολιτικών πτυχών.
Για τους περισσότερους αναλυτές Πατριωτισμός και Εθνικισμός είναι δύο έννοιες διαφορετικές και σύμφωνα με τους Άντονι Σμίθ, Έρνεστ Γκέλνερ, Μπένεντικτ Άντερσον και Αθηνά Λεούση οι δύο αυτές έννοιες δεν συγκροτούν ξεχωριστές κατηγορίες ανάλυσης.
Τα συμπεράσματα δικά σας.
Αυτά εν συντομία και σε γενικές γραμμές, για να μπορούμε να δούμε το θέμα με κριτική διάθεση και να τοποθετηθούμε πιο σωστά απέναντί του.
